ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΤΡΟΦΙΜΑ
Γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα ονομάζονται τα τρόφιμα που παράγονται από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς. Τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα είναι ζωντανοί οργανισμοί που δημιουργήθηκαν τεχνητά αλλοιώνοντας τη γενετική τους ταυτότητα με την προσθήκη ή και με την αφαίρεση γονιδίων που προέρχονται από οργανισμούς που ανήκουν σε εντελώς διαφορετικά είδη.
Συνήθως, τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα είναι προϊόντα διαγονιδιακών φυτών: σόγια, καλαμπόκι, ελαιοκράμβη, ρύζι και βαμβακέλαιο. Ζωικά προϊόντα έχουν επίσης αναπτυχθεί αν και κανένα από αυτά δεν κυκλοφορεί προς το παρόν στην αγορά.
Ο άνθρωπος έχει επέμβει στον γενετικό κώδικα των προϊόντων αυτών με σκοπό τη μεγιστοποίηση της παραγωγής τους. Βέβαια αποβλέπει και στη μεγιστοποίηση της αντοχής τους σε δύσκολες καιρικές συνθήκες και στην παραγωγή καλύτερων ποικιλιών φυτών. Λέγεται ότι με αυτό τον τρόπο θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τον υπερπληθυσμό στον πλανήτη μας. Το γεγονός ότι τα ποσοστά της παραγωγικότητας της γεωργίας ήταν ιδιαίτερα χαμηλά στάθηκε αφορμή για να εδραιωθούν οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί, προκειμένου να περιοριστεί ο υποσιτισμός.
Επιπλέον, η ανάγκη για μεγιστοποίηση της αντοχής των τροφίμων σε δύσκολες καιρικές συνθήκες και η προσπάθεια κάλυψης των πληθυσμιακών αναγκών αποτέλεσαν αιτίες που συνέβαλαν κι αυτές στη δημιουργία τους. Επιπροσθέτως, εξασφαλίστηκε η βελτίωση της ποιότητας των τροφίμων, καθώς αυξήθηκαν οι ευεργετικές ιδιότητες τους για τον άνθρωπο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο περιορισμός των ακόρεστων λιπαρών σε πλούσιες σε θερμίδες τροφές. Ταυτόχρονα, έχουν εμπλουτιστεί με βιταμίνες, που είναι απαραίτητες για την ομαλή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. Οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί συμβάλλουν, επίσης, στην κατασκευή θεραπευτικών ουσιών, όπως αντισωμάτων που οδηγούν στην ανοσία πολλών ασθενειών.
Κίνδυνοι γενετικά τροποποιημένων οργανισμών
Σε ζωικούς οργανισμούς
Με την κατανάλωση γενετικά τροποποιημένων οργανισμών έχει παρατηρηθεί η εμφάνιση συχνών αλλεργικών κρίσεων, σε άτομα που είναι επιρρεπή σε συγκεκριμένες αλλεργίες. Ωστόσο, έρευνες δείχνουν, ότι ο κίνδυνος αλλεργίας που αναφέρεται συχνά δεν είναι υψηλότερος συγκριτικά με τα υπόλοιπα τρόφιμα.
Ακόμη, η πρόσληψη αντιβιοτικών ουσιών στον ανθρώπινο οργανισμό, μέσω των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, προκαλεί την αύξηση της ανθεκτικότητάς του σε αυτές. Αυτό έχει ως συνέπεια την αναποτελεσματικότητα των αντιβιοτικών στον οργανισμό, όταν αυτό είναι αναγκαίο π.χ. στην ανάρρωση κάποιας ασθένειας.
Ασυνήθιστα υψηλή θνησιμότητα και καθυστέρηση ανάπτυξης βρέθηκε να παρουσιάζουν απόγονοι θηλυκών ποντικών-πειραματόζωων τρεφόμενα με γενετικά τροποποιημένη σόγια.
Στο περιβάλλον
Έρευνες δείχνουν ότι, η γύρη από ένα μεταλλαγμένο καλαμπόκι σκότωνε κατά χιλιάδες ένα είδος πεταλούδας. Αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα, ότι διαταράσσεται η ισορροπία του περιβάλλοντος και συνεπώς επηρεάζονται οι τροφικές αλυσίδες.
Πολλοί υποστηρίζουν ότι τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα θα έχουν αντίστοιχα αποτελέσματα με αυτά των εντομοκτόνων• όπως τα κουνούπια απέκτησαν ανθεκτικότητα σε ισχυρά εντομοκτόνα, παρομοίως και τώρα το περιβάλλον θα δημιουργήσει νέα είδη εντόμων προκειμένου να είναι ανθεκτικά στα νέα τρόφιμα με τις νέες ιδιότητες.
Τα πρώτα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα δημιουργήθηκαν στις ΗΠΑ το 1983 και αυτά ήταν δενδρύλλια καπνού που ήταν ανθεκτικά στα αντιβιοτικά. Από τότε η επιστήμη της βιοτεχνολογίας έχει δημιουργήσει πολλά μεταλλαγμένα, όπως:
• Καλαμπόκι και σόγια που θα χρησιμοποιούνται για την παραγωγή λαδιού με λιγότερα κορεσμένα λίπη.
• Πατάτες με χαμηλά λιπαρά και μεγάλη περιεκτικότητα σε άμυλο που θα απορροφούν λιγότερο λάδι στο τηγάνισμα.
• Ρύζι με μεγάλη περιεκτικότητα σε λυσίνη.
Στην Ελλάδα το πρώτο μεταλλαγμένο προϊόν που πήρε άδεια για πειραματική καλλιέργεια ήταν ντομάτα της εταιρείας Zeneca που είχε υποστεί τροποποίηση για επιβράδυνση της ωρίμανσης. Μετά ακολούθησε η άδεια για καλλιέργεια μεταλλαγμένου βαμβακιού της εταιρείας Monsanto που εμφανίζει εντομοκτόνο δράση και αντοχή σε ζιζανιοκτόνο της ίδιας εταιρείας. Μετά το βαμβάκι ήταν η σειρά του μεταλλαγμένου καλαμποκιού της εταιρείας Χελλασίντ για λογαριασμό της AgrEvo. Στη συνέχεια έχουμε τα μεταλλαγμένα ζαχαρότευτλα που έχουν υποστεί τροποποίηση ώστε να παρουσιάζεται αυξημένη αντοχή σε ζιζανιοκτόνα συγκεκριμένων εταιρειών.
Τα μεταλλαγμένα προϊόντα λοιπόν, αργά και σταθερά, "τρυπώνουν" στη διατροφή μας. Αγαπημένα μας προϊόντα όπως σοκολάτες, μπισκότα, σνακ, σάντουιτς, γλυκά, πίτες, παιδικές τροφές κλπ. μπορεί να περιέχουν μεταλλαγμένη σόγια ή καλαμπόκι ως βασικά συστατικά ή πρόσθετα (π.χ. λεκιθίνη, γλυκόζη, αμυλοσιρόπια, ζελατίνη, φρουκτόζη κλπ).
Βασική και θεμελιώδης διαφορά μεταξύ συμβατικών καλλιεργειών και γενετικά τροποποιημένων τροφίμων είναι ότι τα μεν συμβατικά τρόφιμα, μπορούν να προέλθουν από συμβατικές διασταυρώσεις συγγενών βοτανολογικών ειδών, ενώ στα γενετικά τροποποιημένων προϊόντα, μπορούν να εμφανίζονται γονίδια τόσο από συγγενή είδη, όσο και από μη συγγενή είδη, αλλά και από βακτήρια και ιούς.
Το παράδειγμα του βάμβακος είναι ένα τυπικό δείγμα γενετικά τροποποιημένου προϊόντος το οποίο περιέχει γονίδια από το βακτήριο Bacillus Thuringensis (Bt) με τελικό αποτέλεσμα το βαμβάκι να καθίσταται ανθεκτικό σε ζιζάνια και άρα να έχουμε λιγότερη ζημιά για τον παραγωγό.
Η μια πλευρά λοιπόν επιχειρηματολογεί λέγοντας ότι οι γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες είναι ανθεκτικές στα ζιζάνια, άρα οι αγρότες μπορούν να ψεκάσουν λιγότερο και πιο αποτελεσματικά και για τους ίδιους αλλά και για το περιβάλλον.
Κάπου εδώ εύλογα γεννιέται το ερώτημα: Τελικά τι είναι ακίνδυνο και τι πρέπει να τρώμε; Σε κάθε περίπτωση πάντως, είναι δικαίωμα όλων να γνωρίζουν αν ένα τρόφιμο είναι ή όχι γενετικά τροποποιημένο. Ίσως η επιστροφή σε παραδοσιακότερες μορφές διατροφής, να βοηθούσε. Ένας βασικός κανόνας παραμένει η μικρότερη κατανάλωση κρέατος, η μεγαλύτερη ποικιλία στα τρόφιμα.
ΣΤΡΙΚΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Β3’