1ο Γυμνάσιο Γέρακα

Δραματική ποίηση και αγώνες

Δραματική Ποίηση Τάξη Γ΄

Α) Προέλευση του δράματος

- Ο αρχαίος ελληνικός ποιητικός λόγος διακρίνεται στα :

α) έπος β)λυρική ποίηση γ) δράμα

- Το δράμα αποτελεί σύνθεση επικής (=λόγος) κα λυρικής (=μουσική - όρχηση) ποίησης.

- Δεν προοριζόταν για απαγγελία αλλά για παράσταση ενώπιον των θεατών (δράμα δράω – ω = πράττω, ενεργώ). Προέλευση : Από τα θρησκευτικά δρώμενα προς τιμή του Διονύσου, δηλαδή τις θρησκευτικές τελετές με δραματικό χαρακτήρα (=είχαν μορφή παράστασης).

Κύριο γνώρισμα των διονυσιακών λατρευτικών εκδηλώσεων :
η έκσταση συναισθηματική μέθη, η θεοληψία(=.ένωση με το Θεό)

Για την επίτευξη της έκστασης μεταμφίεση (με δέρματα ζώων, τρυγία (=κατακάθι μούστου), κισσός). Με αυτόν τον τρόπο οι πιστοί προσπαθούσαν να μοιάσουν με Σατύρους (=τραγόποδοι ακόλουθοι του Διονύσου
Διθύραμβος : χορικό άσμα που συνόδευε τις τελετουργικές πράξεις, με θέμα σχετικό με τη ζωή και τα παθήματα του Διονύσου.

Β) Είδη του δράματος

Τραγωδία
Κωμωδία
Σατυρικό δράμα
· Διδάσκει

· Οι θεατές συμπάσχουν

· Αποκατάσταση της ηθικής τάξης

· Ηθική νίκη του ήρωα

· Τέρψη του κοινού με φάρσα, γελοίο-υπερβολικό

· Άσκηση κριτικής σε σύγχρονα πρόσωπα και γεγονότα

· Συνδυασμός κωμωδίας και τραγωδίας. Αποσκοπούσε να προκαλέσει το γέλιο όχι να διδάξει

· Βρισκόταν πιο κοντά στις θρησκευτικές παραδόσεις

Η εξέλιξη της τραγωδίας

Πρώτος σταθμός : Αρίων, ποιητής και μουσικός, αρχές 6ου αιώνα π.Χ. Ο αυτοσχέδιος διθύραμβος γίνεται έντεχνος. Ο Αρίων συνέθετε τους στίχους και τη μουσική.
Δεύτερος σταθμός : Θέσπης, μέσα 6ου αιώνα π.Χ. Ένωσε το επικό με το λυρικό στοιχείο. Πιθανόν να ήταν και ο πρώτος υποκριτής που δεν τραγουδά αλλά αφηγείται και αναπριστά μια ιστορία. Ο υποκριτής συζητά με το Χορό και απαντά στις ερωτήσεις του. Η αφήγηση του υποκριτή συνιστά το επικό στοιχείο της τραγωδίας. Τα τραγούδια του Χορού συνιστούν το λυρικό στοιχείο της τραγωδίας.





Γ) Μέρη της τραγωδίας

ΚΑΤΑ ΠΟΣΟΝ
ΚΑΤΑ ΠΟΙΟΝ
Επικά:

1. Πρόλογος

Ξεκινά η τραγωδία, ενημερώνονται οι θεατές

2. Επεισόδια

Ανάπτυξη και προώθηση σκηνικής δράσης

3. Έξοδος

Λήγει η τραγωδία

Λυρικά:

1. Πάροδος

Το άσμα του Χορού όταν μπαίνει στην Ορχήστρα

2. Στάσιμα

Άσματα του Χορού με χορευτικές κινήσεις

3. Εξόδιο άσμα

Άσμα του Χορού με το οποίο έληγε η τραγωδία

1. Μύθος (Η υπόθεση του έργου. Αντλείται από τη μυθολογία ή την ιστορία)

2. Ήθος (Ο χαρακτήρας/σκέψεις/ψυχικός κόσμος/αντιδράσεις του ήρωα)

3. Λέξη (Τα εκφραστικά μέσα, οι εκφραστικοί τρόποι, το ‘ύφος’)

4. Διάνοια (Οι ιδέες των ηρώων για τον κόσμο, τα επιχειρήματα τους)

5. Μέλος (Τα μουσικά στοιχεία)

6. Όψη (Ο σκηνικός κόσμος στο σύνολο του/σκηνογραφία - ενδυματολογία)

Στα λυρικά στοιχεία συμπεριλαμβάνονται επίσης : Κομμοί (θρηνητικά άσματα)
Μονωδίες/Διωδίες (άσματα : Χορός και ένας ή δύο υποκριτές)

ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑΟι ποιητές αντλούσαν τα θέματα τους από τους τρεις μυθολογικούς κύκλους:
τον Τρωικό, τον Αργοναυτικό και τον Θηβαϊκό

Εξήγηση του ορισμού της τραγωδίας:
Η τραγωδία είναι μίμηση μιας πράξης σπουδαίας που έχει αρχή, μέση,τέλος και ορισμένη έκταση. Η μίμηση γίνεται με λόγο που έχει ρυθμό, μελωδία και αρμονία. Η μίμηση δε γίνεται με απαγγελία αλλά με δράση και οι θεατές συμμετέχουν διανοητικά και συναισθηματικά στα δρώμενα. Προκαλείται τέλος η ευσπλαχνία και ο φόβος (δι’ ελέου και φόβου) και οδηγούνται οι θεατές στην κάθαρση.

Δ) Σκοπός της τραγωδίας
Σκοπός της τραγωδίας έιναι η ‘κάθαρση’ που θα επιτευχθεί μέσα από τον ‘φόβο και τον έλεο’(=η συμπόνοια που ένιωθε ο θεατής για τον τραγικό ήρωα και τα βάσανα του. Η ανησυχία που καταλαμβάνει την ψυχή του θεατή για την τύχη του ήρωα και για τους κινδύνους στους οποίους έιναι εκτεθειμένος). Οι θεατές συμμετέχουν λογικά και συναισθηματικά στα δρώμενα γι’ αυτό και συμπάσχουν με τους ήρωες. Οι θεατές ανακουφίζονται και ηρεμούν ψυσικά, λυτρώνονται με τη μαγεία της τέχνης και γίνονται ελεύθεροι και ανώτεροι άνθρωποι (=καθαίρονται).

Το αρχαίο θέατρο
Τα μέρη του αρχαίου θεάτρου: α) Το κοίλο το αμφιθεατρικά διαμορφωμένο μέρος όπου κάθονται
οι θεατές. Τα καθίσματα λέγονται εδώλια.
β) Η ορχήστραο κυκλικός χώρος για το Χορό.γ) Η σκηνήχρησιμοποιείται από τους ηθοποιούς. Υπάρχει επίσης η δεξιά πάροδος (=είσοδος για όσους έρχονταν από το λιμάνι) και η αριστερή πάροδος (=είσοδος για όσους έρχονταν από τους αγρούς).


Μηχανήματα του αρχαίου θεάτρου: α) το εκκύκλημα τροχοφόρο δάπεδο πάνω στο οποίο παρουσίαζαν
ομοιώματα νεκρών.
β) περίακτοι ξύλινοι στύλοι που βοηθούσαν στην αλλαγή σκηνικού.
γ) μηχανή ή αιώρημα είδος γερανού για την εμφάνιση των θεών
(«από μηχανής θεός»).
Συντελέστές της παράστασης :

- Ποιητής : Ήταν ο βασικότερος συντελεστής, δημιουργός, σεναριογραφός, σκηνοθέτης. Μοίραζε του

Ρόλους στους ηθοποιούς και δίδασκε απαγγελία και υποκριτική.

- Ηθοποιοί : Αρχικά υπήρχε ένας υποκριτής – ηθοποιός. Ο Αισχύλος εισήγαγε το δεύτερο και ο

Σοφοκλής τον τρίτο. Όλοι οι ηθοποιοί και οι χορευτές ήταν άντρες. Στην αρχή

ερασιτέχνες και αργότερα επαγγελματίες.

- Σκευή : Ήταν η ενδυμασία των ηθοποιών, οι μάσκες (προσωπεία) που φορούσαν ηθοποιοί και

χορευτές και οτιδήποτε άλλο για τη σκηνική τους παρουσία.

- Χορός : αποτελούνταν από ερασιτέχνες και η επιλογή τους ήταν εξαιρετικά τιμητική. Στην αρχή

ήταν 12 μέλη, αργότερα 15. Έμπαινε στην ορχήστρα από τη δεξιά πάροδο. Τραγουδούσε τα

άσματα και μόνο ο κορυφαίος έκανε διάλογο με τους ηθοποιούς.

Δραματικοί Αγώνες

Οι δραματικοί αγώνες γίνονταν στις διονυσιακές εορτές, τα ‘εν άστει’ ή Μεγάλα Διονύσια και τα ‘Λήναια’. Τα βραβεία για τους νικητές, ποιητή και χορηγό ήταν : α) το διονυσιακό στεφάνι από κισσό και β) ένας τρίποδας που είχαν δικαίωμα να τον στήσουν στην ανατολική πλευρά της Ακρόπολης.

Θεωρικά : τα χρήματα που πλήρωνε το κράτος στους άπορους πολίτες για να παρακολουθήσουν δωρεάν τις θεατρικές παραστάσεις.

Χορηγία : Ήταν αξίωμα πολύ τιμητικό. Θεωρούνταν εξυπηρέτηση του κοινού συμφέροντος και ήταν αρκετά δαπανηρή. Ο χορηγός που αντιστοιχούσε σε κάθε ποιητή οριζόταν με κλήρο και έπρεπε να αναλάβει τα έξοδα της θεατρικής παράστασης (για το Χορό, τον αυλητή, τους ηθοποιούς, την αμφίεση τους).

Ο Ευριπίδης,(ο νεότερος από τους τραγικούς ποιητές Αισχύλο και Σοφοκλή) είναι γνωστός και ως ‘από σκηνής φιλόσοφος’, γιατί μέσα από τα έργα του παρουσιάζει τις φιλοσοφικές του απόψεις για διάφορα θέματα (ηθική, δίκαιο, ελευθερία, πόλεμος, τιμωρία, ύβρις).Άσκησε κριτική στις καθιερωμένες αξίες,καταδίκασε τον πόλεμο,απομυθοποίησε τους παραδοσιακούς ήρωες και ανύψωσε ταπεινά πρόσωπα. Οι ήρωες του παρουσιάζονται με τρόπο ρεαλιστικό, σύμφωνα με τα ανθρώπινα μέτρα, όπως αυτοί ήταν στην πραγματικότητα. Ο Ευριπίδης αντιμετωπίζει κριτικά και τους Θεούς. Έχει διαμορφώσει υψηλή ιδέα για το θείο. Αμφισβήτησε τις λαϊκές δοξασίες και τους μύθους που παρουσίαζαν τους Θεούς με ανθρώπινες αδυναμίες. Δεν ήταν όμως άθεος και ασεβής.

Ποια ήταν η συμβολή του Ευριπίδη στην εξέλιξη του δράματος;

Ο Ευριπίδης συνέβαλε στην εξέλιξη της δραματικής ποίησης με ποικίλους τρόπους :

- Μονιμοποίησε τον αφηγηματικό πρόλογο και επίλογο.

- Εισήγαγε τον ‘από μηχανής θεό’ για τη λύση του δράματος.

- Καινοτόμησε με τόλμη τη χρήση των μύθων.

- Κατέβασε τους ήρωές του από το βάθρο τους ,παρουσιάζοντάς τους με τρόπο ρεαλεστικό,σύμφωνα με τα ανθρώπινα μέτρα.

- Μείωσε δραστικά την έκταση των χορικών και υποβάθμισε την παρουσία του Χορού ως δραματικού οργάνου.

Έργα του Ευριπίδη : Ελένη, Μήδεια, Εκάβη, Ανδρομάχη, Τρωάδες, Ιφιγένεια εν Ταύροις, Ιφιγένεια εν Αυλίδι, Ηλέκτρα, Βάκχαι

Καθηγήτρια :Κουσερή Γ.